Do czego służy sprzęgło w samochodzie?
Sprzęgło jest jednym z elementów układu przeniesienia napędu samochodu. Odpowiada za przekazanie momentu obrotowego z silnika na skrzynię biegów i dalej na koła. Bardzo ważnym zadaniem jest również rozłączenie napędu w odpowiednim momencie - na przykład podczas zmiany biegów, czy zatrzymania samochodu. Sprzęgło odpowiada również za płynne ruszenie z miejsca.
Sprzęgło, jako element ściśle współpracujący z silnikiem i skrzynią biegów ma kluczowe znaczenie dla komfortu jazdy i bezawaryjności. Awaria sprzęgła niemal zawsze unieruchamia samochód. Ponadto, wymiana tego elementu bardzo często wiąże się z dużymi wydatkami.
Zasada działania sprzęgła
Samochody wyposażone w manualną skrzynię biegów, mają najczęściej sprzęgło cierne, jednotarczowe. Sprzęgło takie składa się z tarczy sprzęgła, docisku i łożyska. Zasada działania takiego sprzęgła jest dosyć prosta — tarcza sprzęgła jest połączona ze skrzynią biegów za pomocą wałka, a siłą tarcia tworzoną m.in. przed docisk, utrzymywana jest przy kole zamachowym, które przenosi moc.
Gdy wciskamy pedał sprzęgła, docisk jest zwalniany, tarcza sprzęgła odsuwa się od koła zamachowego, które nadal kręci się z taką samą prędkością, a wałek sprzęgłowy skrzyni biegów może zwolnić. Silnik zostaje rozłączony od kół.
Filmik przedstawiający budowę i działanie sprzęgła
Budowa sprzęgła
Tak, jak wspomniano wyżej, standardowe sprzęgło składa się najczęściej z tarczy, docisku i łożyska. Obecnie w coraz większej ilości aut, łożysko oporowe zastąpione jest wysprzęglikiem centralnym, czyli łożyskiem oporowym zintegrowanym z siłownikiem hydraulicznym. Budowa sprzęgła zależy od zastosowanego systemu jego sterowania - czy jest to sprzęgło na linkę - klasyczne rozwiązanie, czy z hydraulicznym układem sterowania.
Oprócz podstawowych elementów sprzęgła, współpracuje również koło zamachowe. W przypadku współczesnych aut, coraz częściej jest to koło dwumasowe. O ile koło zamachowe sztywne, starsze, klasyczne rozwiązanie nie podlega w zdecydowanej większości przypadków wymianie przez cały okres użytkowania samochodu, to koło dwumasowe już tak - jest to element wymieniany okresowo. Przy każdej wymianie sprzęgła, koniecznie trzeba sprawdzić stan koła dwumasowego. W wielu przypadkach, zalecana jest też jego profilaktyczna wymiana.
Zgodnie ze wszystkimi zaleceniami producentów i ekspertów, niezalecana jest wymiana pojedynczych elementów sprzęgla - np samej tarczy lub samego docisku. Jeżeli jest taka możliwość (zestawy do danego auta są dostępne na rynku), należy zawsze wymienić cały zestaw sprzęgła. Wymiana całego zestawu zapewnia bezawaryjne i komfortowe użytkowanie.
Ceny sprzęgieł samochodowych
Ceny zestawów sprzęgieł mogą bardzo mocno różnić się w zależności od samochodu, czy zawartości zestawu. Każdy zestaw sprzęgła zawiera przynajmniej tarczę + docisk. W przypadku nowszych aut, bardzo mocno zalecana jest wymiana od razu również wysprzęglika centralnego - wtedy cena zestawu sprzęgła rośnie.
Najdroższe są zestawy pełne, składające się również z koła dwumasowego. Tak naprawdę jednak, tylko zastosowanie takiego rozwiązania pozwoli na kompleksową naprawę układu napędowego i zagwarantuje długą, komfortową i bezproblemową jazdę.
Ważnym aspektem jest również wybór odpowiedniego producenta zestawu sprzęgła. Nie warto szukać tutaj przesadnych oszczędności. Często zdarza się, że alternatywę dla danego zestawu sprzęgła jakiegoś mniej znanego producenta, często chińskiego znaleźć można w cenie nawet o ponad połowę mniejszą, niż sprzęgło producenta pierwszomontażowego. Zawsze wtedy jednak należy zasięgnąć opinii na temat tych produktów. Konsultanci naszego sklepu zawsze pomagają z doborem sprzęgła do konkretnego samochodu, jak i z wyborem odpowiedniego producenta, gdzie stosunek jakości do ceny będzie odpowiedni.
Objawy zużycia sprzęgła
Wiele różnych objawów może wskazywać na konieczność szybkiej wymiany sprzęgła. Najczęściej nie są one ewidentne i jednoznaczne, ale zawsze sugerują, że należy udać się do mechanika na diagnozę. Nie warto tego odkładać. Jeżdżenie autem niesprawnym jest niebezpieczne, a poza tym może prowadzić do poważniejszych awarii.
Poniżej zebraliśmy kilka z najczęściej zgłaszanych objawów zużycia sprzęgła:
Skrzypiące sprzęgło
Zdarza się, że zużyte sprzęgło wydaje dziwne dźwięki przy wciskaniu - może być to na przykład skrzypienie. Skrzypiące sprzęgło nie musi być oznaką ostatecznego zużycia samego zestawu sprzęgła - tarczy, czy docisku. Może okazać się, że uszkodzony lub zużyty jest układ sterowania. Hydrauliczny lub starsze rozwiązanie: z użyciem linki.
W przypadku sprzęgła hydraulicznego, skrzypienie może powodować pompa sprzęgła, znajdująca się przy pedale, ale również choćby wysprzęglik czy łapa sprzęgła, a także sprężyna talerzowa docisku. Podobnie w przypadku sprzęgła na linkę — skrzypienie może być spowodowane przez docisk sprzęgła, ale też przez linkę, łapę, czy połączenia tych elementów.
Z pewnością skrzypienie sprzęgła może niepokoić i powinno spowodować wizytę w warsztacie. Dzięki temu można uniknąć poważniejszej awarii w przyszłości.
Piszczące sprzęgło
Piski podczas wciskania pedału sprzęgła to bardzo podobny objaw do skrzypiącego sprzęgła - prawdopodobnie winna jest pompa sprzęgła w przypadku hydraulicznego sterowania, lub elementy linki, przy klasycznym rozwiązaniu.
Jeżeli piszczenie wydobywa się ciągle z układu napędowego podczas jazdy (niezależnie od wciskania pedału sprzęgła), można założyć, że powodem nie jest sprzęgło, tylko inny podzespół samochodu.
Chrobotanie przy wciskaniu sprzęgła
Chrobotanie przy wciskaniu sprzęgła może być objawem wielu różnych awarii układu napędowego. Pierwsze, co w tym przypadku przychodzi do głowy każdemu mechanikowi, to uszkodzone łożysko oporowe sprzęgła. Zużyte łożysko może chrobotać podczas pracy silnika na biegu jałowym, a po nawet lekkim wciśnięciu sprzęgła cichnie.
Może dojść też do odwrotnej sytuacji — gdy po wciśnięciu sprzęgła "odzywają się" dziwne dźwięki. Najczęściej jest to spowodowane uszkodzeniem łożyska oporowego lub docisku sprzęgła. W tym przypadku, jako łożysko oporowe rozważamy również łożysko znajdujące się na wysprzęgliku centralnym.
Jednoznaczna diagnoza, co dokładnie zawiodło w aucie, możliwa będzie dopiero po demontażu skrzyni biegów.
Stukanie przy puszczaniu sprzęgła
Kolejnym z "dziwnych dźwięków", jakie mogą dochodzić ze zużytego sprzęgła jest stukanie przy ruszaniu - gdy puszczamy pedał sprzęgła. Wskazywać one mogą na uszkodzenie koła dwumasowego lub tłumików drgań w tarczy sprzęgła. Może też okazać się, że źródłem takich dźwięków nie jest sprzęgło — podobny skutek mogą wywołać np. zużyte poduszki silnika. Jest to poważny objaw, którego nie należy bagatelizować. Bardzo wskazane jest udanie się do mechanika, aby uniknąć unieruchomienia samochodu lub poważnych szkód w silniku i układzie napędowym.
W przypadku długotrwałej jazdy ze zużytym kołem dwumasowym może dojść nawet do pęknięcia wału korbowego lub awarii skrzyni biegów z powodu drgań.
Sprzęgło ciężko chodzi
Niezbyt częstą, ale jednak występującą awarią sprzęgła może być sytuacja, gdy pedał sprzęgła zaczyna pracować dużo ciężej niż do tej pory. W przypadku wystąpienia takich objawów w aucie z hydraulicznym sprzęgłem, pierwsze podejrzenie powinno paść na zapowietrzenie układu. Z pewnością warto też sprawdzić, w jakim stanie jest płyn hydrauliczny - czy nie nadaje się już do wymiany.
Sprzęgło szarpie przy ruszaniu
Szarpanie samochodu przy ruszaniu może mieć wiele powodów. Najprostszym jest nieumiejętne obchodzenie się z pedałem sprzęgła. Jednak nie zawsze jest to wina użytkownika. Przy ruszaniu z miejsca, bardzo mocno pracują tłumiki drgań skrętnych sprzęgła. W zależności od tego, jakie rozwiązanie jest zastosowane w samochodzie, mogą być one umieszczone w kole dwumasowym, w tarczy sprzęgła lub w obu tych elementach. Gdy ruszamy z miejsca, zadaniem sprzęgła jest wyrównanie prędkości kół i silnika. Wtedy na układ przeniesienia napędu działają największe obciążenia. Mocno wyeksploatowane tłumiki drgań mogą powodować szarpanie przy ruszaniu.
Podobnie jest w skrzyniach biegów zautomatyzowanych - również tam może dojść do szarpania przy ruszaniu, przez zużyte tłumiki drgań. Dotyczy to zarówno skrzyń dwusprzęgłowych, takich jak DSG Volkswagena, które współpracują z kołem dwumasowym, jak i skrzyń biegów manualnych z automatycznym sterowaniem.
Drżenie pedału sprzęgła
Drżenie pedału sprzęgła może być objawem niepokojącej awarii — zużytego koła dwumasowego samochodu. Często użytkownicy zgłaszają, że zużyta "dwumasa" objawia się właśnie drżeniem pedału sprzęgła i lewarka zmiana biegów. Nie jest to jednak jednoznaczny objaw. Zawsze, gdy wystąpi drganie, którego wcześniej nie było czuć, lepiej udać się do mechanika na diagnozę.
Wpadające sprzęgło
Kierowcę bardzo zaskoczyć może sytuacja, gdy pedał sprzęgła po wciśnięciu nie wróci do swojej normalnej pozycji. Często, po ręcznym odciągnięciu go z powrotem do góry, sprzęgło może nadal działać normalnie, jednak trzeba się liczyć z tym, że prędzej czy później awaria uniemożliwi jazdę.
Wpadnięcie pedału sprzęgła do podłogi najczęściej jest efektem awarii układu sterowania. W przypadku układu hydraulicznego, najczęściej chodzi o awarię wysprzęglika lub pompy sprzęgła. Jeśli chodzi o tradycyjne sterowanie na linkę, awarii ulec mogła sama linka, lub jej połączenie z pedałem sprzęgła, czy dźwignią sprzęgła. W przypadku sprzęgła na linkę, co jakiś czas konieczna jest też jego regulacja - w miarę zużywania okładzin ciernych.
Gdy pedał sprzęgła wpadnie do podłogi i nie da się go w żaden sposób odciągnąć, a linka znajduje się na swoim miejscu, podejrzewać można awarię docisku sprzęgła, a konkretnie sprężyny talerzowej.
Kiedy wymienić sprzęgło w samochodzie?
O zakwalifikowaniu sprzęgła do wymiany, powinien za każdym razem decydować mechanik. Przy znacznym zużyciu, absolutnie nie należy zwlekać z wymianą. Może to spowodować nawet awarię innych podzespołów i poważne kłopoty, a także duże koszty. Oprócz zniszczenia podzespołów, ryzykujemy unieruchomienie auta w dalekiej podróży - a to generuje dodatkowe koszty i stres.
W odwrotnej sytuacji, może zdarzyć się, że wymienione sprzęgło nie rozwiąże kłopotów - oznacza to, że zawiódł inny element.
Ile wytrzymuje sprzęgło?
Wytrzymałość nowego, wysokiej klasy zestawu sprzęgła jest szacowana na poziomie 100 - 150 tysięcy kilometrów. Nie da się jednak określić jej jednoznacznie - na przebieg możliwy do pokonania przed awarią wpływa wiele czynników. Wśród najczęściej wymienianych znajdziemy:
- styl jazdy kierowcy
- obciążenia, jakim poddawane jest auto
- stan techniczny całego samochodu
- praktyki kierowcy
Dużo zależy też oczywiście od jakości zastosowanych części. Przyjmuje się, że zestaw sprzęgła ekonomicznego producenta, pozwoli na przejechanie połowy takiego przebiegu, jak oryginalne sprzęgło. Jednak i w tym przypadku - nie ma reguły. Ogólnie można przyjąć, że zawsze należy wybierać zestawy jak najwyższej jakości - w granicach budżetu. Z pomocą przy wyborze odpowiedniego zestawu - pod względem jakości i ceny spieszy obsługa naszego sklepu.
Koszt wymiany sprzęgła
Koszt wymiany sprzęgła waha się bardzo znacząco w zależności od tego, jakiego samochodu dotyczy. Koszt części zależy od jakości użytych podzespołów, ale przede wszystkim od tego, co dokładnie trzeba wymienić — koszty całego procesu potęguje obecność w aucie i konieczność wymiany koła dwumasowego.
Ważną składową całego kosztu wymiany sprzęgła jest również koszt robocizny. Wymianę sprzęgła zawsze trzeba zlecać profesjonalistom — jest to skomplikowana usługa wymagająca użycia profesjonalnych narzędzi. Przez to koszt wymiany jest zwykle dość duży i w zależności od danego warsztatu i auta - może stanowić nawet połowę całej ceny.