Sprzęgło, gaz, hamulec - jak poprawnie ich używać?

Jazda samochodem ma to do siebie, że kwestie oczywiste dla doświadczonego kierowcy, są całkowitym novum dla nowicjusza. Wśród tego rodzaju spraw można wymienić pedały sprzęgła, gazu i hamulca. "Weteran szos" nawet nie będzie się zastanawiał nad ich rozmieszczeniem i przeznaczeniem. Używa ich "automatycznie". Jednak do kursu prawa jazdy kategorii B podchodzą także osoby, które nie miały wcześniej nic wspólnego z motoryzacją. Przed rozpoczęciem praktyki muszą one przyswoić sobie teorię.

Gdzie jest sprzęgło, gaz i hamulec w samochodzie?

Nie wyruszymy w trasę, jeśli nie będziemy wiedzieć, gdzie jest sprzęgło, gaz, hamulec w samochodzie. Po zajęciu miejsca za kierownicą musimy ich poszukać pod kolumną kierownicy. Są umieszczone w taki sposób, by można nimi było sterować nogami. Hamulec, sprzęgło, gaz w samochodzie są bowiem "obsługiwane" przy pomocy stóp.

Wciskając pedał sprzęgła, rozłączamy silnik i skrzynię biegów, dzięki czemu możemy wrzucić pożądany bieg. Zwalniając pedał sprzęgła, doprowadzamy do ponownego połączenia skrzyni biegów i silnika na wybranym przez nas przełożeniu. Gazem regulujemy ilość mieszanki paliwowo-powietrznej, która dociera do silnika. Im więcej paliwa, tym wyższa prędkość obrotowa silnika. Większa liczba obrotów oznacza (pod warunkiem posiadania właściwego biegu) większą prędkość. Wciskając pedał hamulca uruchamiamy hamulce kół, w rezultacie spada prędkość i możliwe jest zatrzymanie pojazdu. Hamując na biegu (co jest normalną sytuacją), poza kołami i pojazdem zatrzymujemy również silnik. Istotne jest więc to, by w odpowiednim momencie wcisnąć pedał sprzęgła. Dzięki temu nie zadusimy silnika.

Sprzęgło, gaz, hamulec - kolejność pedałów

Na początek niezbędnym jest przyswoić sobie, gdzie znajdują się pedały sprzęgła, gazu, hamulca. Kolejność pedałów w samochodzie wygląda następująco, od lewej:

• sprzęgło,
• hamulec,
• gaz.

Pewne samochody, np. niektóre modele Mercedesa czy Citroen XM posiadają pod kolumną kierownicy jeszcze jeden pedał - hamulec pomocniczy. Nie jest to jednak rozwiązanie szczególnie powszechne. Inna rzecz, że takie umieszczenie hamulca pomocniczego nie ułatwia życia kierowcom, zwłaszcza w terenie górskim.

Układ pedałów w samochodzie angielskim

Wątpliwości mogą pojawić się w przypadku samochodu w wariancie angielskim. Skoro Anglicy jeżdżą po "niewłaściwej" stronie i mają kierownicę po "niewłaściwej" stronie, to pewnie pedały w angliku też są "pomieszane". Otóż nie, układ pedałów w samochodzie angielskim jest dokładnie taki sam jak w aucie europejskim, czy raczej kontynentalnym. Oznacza to, że pedały w samochodzie angielskim to, od lewej:

• sprzęgło,
• hamulec,
• gaz.

Do obsługi pedału sprzęgła w "angliku" także używamy lewej, a do wciskania gazu i hamulca - prawej nogi.

Sprzęgło, gaz, hamulec - krok po kroku

Wiemy już, gdzie szukać sprzęgła, gazu i hamulca w samochodzie. Jak jednak używać gazu, sprzęgła i hamulca? W końcu pedały są trzy, a człowiek ma tylko dwie nogi... Lewa noga jest "przywiązana" do pedału sprzęgła. W żadnym razie nie oznacza to, że powinna cały czas spoczywać na lewym pedale. Trzymanie nogi na sprzęgle to jeden z poważniejszych grzechów kierowcy, który wcześniej czy później doprowadzi do uszkodzenia sprzęgła, usterki dość kosztownej.

Prawa noga ma trudniejsze zadanie od lewej, musi obsłużyć zarówno gaz jak i hamulec. Sprawa jest o tyle prostsza, że zasadniczo nie używa się tych pedałów jednocześnie.

Gaz i hamulec w automacie

W przeciwieństwie do "anglików" układem pedałów wyróżniają się auta z automatyczną skrzynią biegów. Popularne "automaty" same przerzucają biegi. System ich wrzucania różni się od klasycznego i nie ma potrzeby rozłączania silnika i skrzyni biegów. Biegi, zależnie od obrotów silnika, wybiera nie kierowca, lecz samochód.

W samochodach z automatyczną skrzynią biegów napotkamy wyłącznie dwa pedały pod kolumną kierownicy - gaz i hamulec. W automacie do ich obsługi korzystamy wyłącznie z jednej nogi - prawej. I tak w jednym momencie używamy albo gazu, albo hamulca. Zabawa w "rajdowca" i obsługiwanie prawą nogą gazu a lewą hamulca to prosta droga do stłuczki.

Używanie gazu, hamulca i sprzęgła

Pedały pod kolumną kierownicy mogą wyglądać dla niewprawnego oka dość podobnie, ale różnice w ich użytkowaniu są dość spore.

Sprzęgło

Sprzęgło wciskamy zdecydowanie do samego końca. W tym momencie możemy zmienić bieg. Jeśli usłyszymy zgrzyt, to znaczy, że nie docisnęliśmy pedału do końca. Warto sprawdzić, czy wycieraczka (dywanik) nie dostała się między pedał a podłogę. Po zmianie biegu powracamy do pozycji wyjściowej, płynnie zdejmując nogę z pedału. Nie puszczamy sprzęgła ani zbyt szybko, ani zbyt ospale. Jedno i drugie rozwiązanie prowadzi do szybszego zużywania się sprzęgła, a jak już wspomniano jest to usterka całkiem kosztowna.

Podczas ruszania puszczanie pedału sprzęgła musimy połączyć z lekkim dodaniem gazu. Sytuacja nieco komplikuje się podczas ruszania pod górę. By pojazd się nie stoczył, musimy użyć hamulca (nożnego bądź ręcznego) i delikatnie puszczać sprzęgło. Gdy poczujemy, że samochód zaczyna ruszać, wówczas drugą nogą dodajemy nieco gazu. W przeciwnym wypadku auto nam zgaśnie. Podczas ruszania pod strome wzniesienie trzeba posiłkować się hamulcem ręcznym. Jest to też rozwiązanie sugerowane mniej doświadczonym kierowcom. "Weterani szos" w większości wypadków poradzą sobie, asekurując się hamulcem nożnym i w odpowiednim miejscu przekładając prawą nogę na pedał gazu. Można mieć jednak wątpliwości w odniesieniu do trafności starej mądrości instruktorów jazdy, jakoby "nie było takiej góry, pod którą nie dałoby się ruszyć z hamulca nożnego". Na stromych podjazdach auto stacza się bardzo szybko, przez co ruszanie z hamulca nożnego zawsze będzie wiązało się ze zjechaniem pojazdu o nawet kilkadziesiąt centymetrów.

Popularne zestawy sprzęgieł

Zestaw sprzęgła z kołem dwumasowym STATIM 140.363

1 679 zł

Zestaw sprzęgła z kołem dwumasowym LuK 600 0277 00

1 579 zł

Zestaw sprzęgła z kołem dwumasowym SACHS 2290 601 105

1 629 zł

Gaz i hamulec

Inaczej niż w przypadku sprzęgła wygląda sytuacja z pedałami obsługiwanymi prawą nogą. Wciskamy je z większym wyczuciem. Gwałtowne wciskanie gazu znacząco zwiększy zużycie paliwa, a w dłuższej perspektywie prowadzi do szybszego zużycia się elementów zespołu napędowego. Na niskich biegach i niskich obrotach gwałtowne wciśnięcie pedału gazu może doprowadzić do szarpania pojazdu. Z wyczuciem należy operować także hamulcem. Zbyt gwałtowne wduszenie pedału doprowadzi do tak poważnego przeciążenia, że poczujemy na ciele pasy bezpieczeństwa. Istnieje ryzyko, że jadący za nami kierowca się zagapi i dojdzie do stłuczki. W najlepszym razie samochód nam zgaśnie. W autach bez ABS (systemu zapobiegającego blokowaniu się kół) gwałtowne hamowanie może wywołać poślizg. Szansa na utratę przyczepności znacząco rosną na mokrej i oblodzonej nawierzchni. W takim wypadku stłuczka, względnie wypadnięcie z jezdni jest niemal pewne.

Hamowanie awaryjne

Szczególnym przypadkiem jest hamowanie awaryjne. Niektóre sytuacje drogowe (np. wbiegnięcie dziecka na jezdnię) wymagają gwałtownego hamowania, choćby za cenę naszego dyskomfortu i zaduszenia silnika. W autach z ABS wciskamy pedał do końca i trzymamy go "w podłodze" aż do zatrzymania się. W starszych samochodach, pozbawionych systemu zapobiegającego blokowaniu się kół, należy hamować pulsacyjnie, by auto utrzymało przyczepność i nie wpadło w poślizg.

W gruncie rzeczy perfekcyjne, czy też zbliżone do perfekcji użycie pedałów hamulca, sprzęgła i gazu przychodzi z czasem. Nie da się wsiąść po raz pierwszy w życiu za kierownicę i bezbłędnie obsługiwać pedałów pod kolumną kierownicy. Do tego potrzeba stałej praktyki i dziesiątek tysięcy przejechanych kilometrów.

Czytaj także:

Sprzęgło spiekowe

Działanie sprzęgła samochodowego

Budowa sprzęgła samochodowego

Tarcza sprzęga - dlaczego się zużywa?

Rodzaje sprzęgieł samochodowych

Jakiej firmy sprzęgło wybrać?